Z kart historii świnoujskiej biblioteki

 

  Po zakończeniu II wojny światowej organizowanie bibliotek publicznych na Pomorzu Zachodnim miało fundamentalne znaczenie dla umacniania polskości oraz kształtowania tradycji polskiej kultury na tym terenie. Różne instytucje państwowe i społeczne oraz osoby prywatne, rozpoczęły akcję gromadzenia polskich książek, co zapoczątkowało proces organizacji pierwszych wypożyczalni oraz kształtowania podstaw formalno-prawnych do tworzenia ogólnokrajowej sieci bibliotek. Po wydaniu Dekretu z dnia 17 kwietnia 1946 roku o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi (Dz. U. Nr 26 poz.163), natychmiast przystąpiono do organizowania bibliotek powszechnych. Nad realizacją tego zadania czuwało wówczas Ministerstwo Oświaty, a w pierwszej kolejności powstawały biblioteki powiatowe i miejskie, a od 1948 roku – gminne.

W Świnoujściu, proces powstawania polskiej biblioteki był, nawet w skali Pomorza Zachodniego niezwykle trudny. Polska książka, w latach 40. XX wieku była tu czymś wyjątkowo rzadkim, a dopływ nowych pozycji, z racji położenia i utrudnień komunikacyjnych, wręcz niemożliwy. Wobec napływu polskich osadników, upowszechnienie polskiej książki miało wyjątkowe znaczenie. Stąd, już w początkach 1946 r. ówczesne władze, podejmowały różnorodne działania w tym kierunku. Zorganizowana została zbiórka pieniędzy na zakup książek dla organizowanej polskiej biblioteki i zawiązał się „Komitet do Spraw Organizacji Polskiej Biblioteki Publicznej”. Pierwsze polskie książki zaczęły tu trafiać jednak dopiero po utworzeniu księgarni, pod koniec 1946 r. W początkach następnego, 1947 roku, powstały, zorganizowane przez Spółdzielnię Wydawniczą „Czytelnik”, dwa pierwsze punkty czytelnicze w Świnoujściu i Międzyzdrojach, dysponujące od 25 do 30 tomów każdy. W kwietniu 1947 r. zorganizowana została w ówczesnym powiecie, pierwsza wypożyczalnia książek w Międzyzdrojach, oferująca około 7000 książek. Jej właścicielem i założycielem był Henryk Skośkiewicz. W drugiej połowie 1947 roku, ówczesne Ministerstwo Oświaty nadesłało do Świnoujścia pierwszy komplet książek liczący 600 egzemplarzy, a w kilka miesięcy potem doszła kolejna partia z ministerialnego przydziału oraz darowizny wydawnictw „Czytelnik” oraz „Gebethner i Wolf”. W tych okolicznościach Uchwałą Nr 121 Powiatowej Rady Narodowej, z dnia 9 grudnia 1947 roku, powołano do życia pierwszą biblioteką powszechną pod nazwą: „Powiatowa Biblioteka Wolińska w Świnoujściu”. Pierwszym bibliotekarzem zatrudnionym od dnia 1 stycznia 1948 został wymieniany już Henryk Skośkiewicz, a oficjalną działalność, nowo utworzona biblioteka rozpoczęła od dnia 16 stycznia 1948 roku. Pierwsza jej siedziba znajdowała się w lokalu przy Placu Słowiańskim 2, na drugim piętrze. Zasób książkowy powstałej placówki, stanowiło 896 woluminów.

Od dnia 7 sierpnia 1948 roku rozpoczęła funkcjonowanie Miejska Biblioteka Publiczna w Świnoujściu, którą powołano do życia Uchwałą Nr 198 Miejskiej Rady Narodowej. Placówką kierowała Pani Anna Hincz, a jej zadaniem było prowadzenie środowiskowej działalności bibliotecznej na rzecz mieszkańców miasta. Od tego momentu, Powiatowa Biblioteka Wolińska mogła rozpocząć kolejny etap swojej działalności, jakim było organizowanie bibliotek na terenie powiatu wolińskiego i wypożyczanie kompletów książek do punktów bibliotecznych. Siedzibą obu bibliotek były w tym okresie pomieszczenia przy ul. Armii Czerwonej 13 (dzisiejsza ulica Armii Krajowej).  

W roku 1954, na podstawie zarządzenia Ministra Kultury, przystąpiono do łączenia bibliotek powiatowych z miejskimi. W Świnoujściu połączenie obu bibliotek w jedną instytucję nastąpiło 27 września 1955 roku. Otrzymała ona nazwę: „Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Świnoujściu”. Decyzją władz miasta z 1957 roku, przeniesiono bibliotekę do skromniejszych pomieszczeń przy ul. Piastowskiej 55, a w roku 1958 na kolejne 5 lat, otrzymała ona jeszcze mniejszy lokal w budynku Powiatowego Domu Kultury, przy Placu Słowiańskim 14. Dopiero w listopadzie 1963 roku przydzielono bibliotece samodzielny, wyremontowany budynek o powierzchni 360 m2, położony w centrum miasta, przy ul. Bohaterów Stalingradu 15 (obecnie: ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego). Po kolejnym remoncie, zakończonym w roku 1972, powierzchnia użytkowa biblioteki, zwiększyła się do 610 m2, dzięki temu czytelnicy zyskali nowoczesne wypożyczalnie, czytelnie i salę lektoryjną, zaś pracownicy wygodniejsze pokoje biurowe.W grudniu 1972 roku, z okazji 25-lecia działalności, nadano bibliotece imię poety – Stefana Flukowskiego.

Po reformie administracyjnej kraju w roku 1973, która polegała na tworzeniu nowych jednostek administracyjnych oraz zmianie ich granic terytorialnych, w obszar Świnoujścia włączono Międzyzdroje, a nasza biblioteka rozpoczęła kolejny etap swojej historii jako „Miejska Biblioteka Publiczna”. Kolejna zmiana organizacyjna nastąpiła w grudniu 1979 roku, kiedy to zgodnie z decyzją Wojewody Szczecińskiego, bibliotekę przekształcono w „Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną Oddział w Świnoujściu”. Po odłączeniu Międzyzdrojów od Świnoujścia, działająca tam Filia Nr 5 naszej biblioteki, otrzymała samodzielność i nazwę: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Międzyzdrojach.

W całym okresie działalności biblioteki, systematycznie rosły jej zbiory, przybywało czytelników i zmieniały się ich potrzeby. Lokal biblioteki stawał się z biegiem lat zbyt ciasny. Dlatego też, w roku 1987 rozpoczęto rozbudowę budynku, którą zakończono w roku 1994. Od tego momentu biblioteka dysponuje powierzchnią: 2.266 m2.

Ustawa o samorządzie terytorialnym z roku 1990 zmieniała zasady funkcjonowania oraz finansowania bibliotek publicznych, które podporządkowano bezpośrednio władzom samorządowym. Nasza biblioteka przestała być tym samym odpowiedzialna za nadzór nad bibliotekami w terenie. Ostatni etap zmian przyniósł bibliotece rok 1996, kiedy to w październiku Rada Miejska Świnoujścia podjęła Uchwałę Nr XLIII/247/96, w sprawie utworzenia instytucji kultury i nadania im statutów. Od tego dnia biblioteka posługuje się nazwą: „Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Flukowskiego w Świnoujściu”, natomiast zakres jej działania ogranicza się do terenu miasta. Nadzór merytoryczny nad biblioteką sprawuje Książnica Pomorska w Szczecinie.

W latach 2013/ 2014 biblioteka przeszła kolejny remont. Przeprowadzenie go było możliwe dzięki realizacji projektu pn.: "Modernizacja, remont i wyposażenie budynku głównego MBP w Świnoujściu", w ramach  Programu  Wieloletniego Kultura +  Priorytet "Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek. Poniższa prezentacja pokazuje zakres oraz  poszczególne etapy przeprowadzanych prac remontowych:

Modernizacja remont i wyposażenie budynku głównego MBP

Krótko o tworzeniu się filii bibliotecznych

  Różne były losy filii bibliotecznych zakładanych na terenie miasta i na terenie powiatu wolińskiego. Biblioteki w terenie organizowano od roku 1948. Jako pierwsze powstały trzy biblioteki gminne w Dargobądzu, Kołczewie i Przytorze oraz dwie biblioteki miejskie w Międzyzdrojach i w Wolinie. W kwietniu 1952 r. w prawobrzeżnej części Świnoujścia – Warszowie, otwarto pierwszą bibliotekę filialną. Działała ona przez 10 lat, po czym została zamknięta z powodu bardzo złych warunków lokalowych. Filię Nr 2 uruchomiono w 1953 r. w dzielnicy nadmorskiej. Zorganizowano ją w prywatnym lokalu mieszkalnym, gdzie działała do połowy 1975 r., tj. do czasu wypowiedzenia lokalu przez jego właściciela. W roku 1956 rozpoczęły działalność trzy nowe placówki w gromadach: Karsibórz, Ładzin, i Sierosław. Bibliotekę w Sierosławiu zlikwidowano już po trzech latach, a jej księgozbiór przekazano bibliotece w Kołczewie. W 1956 r. wyspę Karsibórz włączono w obszar Świnoujścia, a działającą tam bibliotekę gromadzką przemianowano na Filię Nr 3 Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej. W następnych latach polepszyła się znacznie baza lokalowa bibliotek wiejskich. W roku 1960 wyremontowany lokal w Wiejskim Ośrodku Kultury otrzymała biblioteka w Ładzinie, w roku 1965 przeniesiono także do ośrodka kultury bibliotekę w Dargobądzu, a w 1978 bibliotekę w Kołczewie. W ciągu tych lat otworzono również nowe filie w Świnoujściu. W roku 1970 uruchomiono Filię Nr 4 przy ul. Małopolskiej 58. Początkowo zajmowała ona samodzielny i ładny lokal, ale w niedługim czasie przejął go resort oświaty, który na użytek tej filii wydzielił tylko niewielkie pomieszczenie na poddaszu budynku. Lepszy lokal uzyskano dla niej w 1982 r. w spółdzielczym budynku mieszkalnym, przy ul. Gdyńskiej 28, a w roku 1993 samodzielny budynek przy ul. Grunwaldzkiej 45. W 1972 r. gromadę Przytór włączono w obszar Świnoujścia, a działającą tam bibliotekę gromadzką przemianowano na Filię Nr 1. W rok później na osiedlu Matejki uruchomiono kolejną Filię Nr 6. Początkowo działała ona przy ul. Niedziałkowskiego 9 na III piętrze, a po czterech latach przeniesiona została do spółdzielczego budynku mieszkaniowego na parter, przy ul. Żymierskiego 47 (obecnie: Konstytucji 3 Maja). W kwietniu 1974 roku uruchomiono filię w Wisełce i zatrudniono w niej pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy. W tym samym czasie rozpoczęła działalność sezonowa Filia Nr 7 w Lubiniu, ale z powodu niewielkiego zainteresowania wczasowiczów wypożyczaniem książek, zlikwidowano ją po sezonie letnim 1975 r. W 1981 roku reaktywowano (nieczynną od 1975 r.) Filię Nr 2 na terenie Międzyzdrojów, jako publiczno-zakładową bibliotekę Domu Wczasowym „Budowlani” zakładów z Gorzowa Wielkopolskiego. Filia ta działała do końca 1992 r. W następnym roku rozpoczęła działalność Filia w Troszynie, uruchomiona na bazie księgozbioru zachowanego po nieczynnej od kilku lat bibliotece w Recławiu. W roku 1984 z obszaru Świnoujścia wyłączono Międzyzdroje. W związku z tym dotychczasową Filię Nr 5 przemianowano na Miejsko-Gminną Bibliotekę Publiczną, a Filię Nr 2 na Filię Nr 1 tej biblioteki. W tym samym czasie Biblioteka Oddziałowa WiMBP w Świnoujściu przejęła bibliotekę zakładową PPDiUR „Odra”. W dzielnicy Warszów utworzono Filię Nr 7 i włączono w jej zbiory księgozbiór nieczynnej filii sezonowej z Lubinia. Początkowo na potrzeby tej placówki wydzielono dwa duże pomieszczenia na wypożyczalnię i czytelnię, ale w marcu 1990 roku przeniesiono ją z I piętra na parter do jednego pomieszczenia o powierzchni 60 m2.

 

Nasz Patron

  Stefan Flukowski urodził się 18 sierpnia 1902 roku w Warszawie, zmarł w Świnoujściu 8 maja 1972 roku .

  Budynek śwpatroninoujskiej biblioteki, bogaty historią ludzi, którzy przez lata mieszkali w domu przy obecnej ulicy Marszałka Piłsudskiego 15, okazał się ostatnim przystankiem życia poety Stefana Flukowskiego. Życiowe drogi pisarza na zawsze związały go z Pomorzem Zachodnim. Pierwsze spotkanie z ziemią szczecińską nie było bardzo szczęśliwe, ponieważ miało miejsce wówczas, kiedy przebywał w obozie jenieckim w Choszcznie, ale kolejne wizyty odbywał już po wojnie. Dzięki swojemu przyjacielowi z „Kwadrygi”, mieszkańcowi Szczecina, Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, poeta poznał lokalne środowisko literackie i marynistyczne, tutaj także odnalazł swoich kolegów z obozu jenieckiego. Wiosenne podróże Stefana Flukowskiego do Szczecina stały się tradycją. Podobnie było w roku 1972, ale jak wspomina przyjaciel poety Jerzy Pachlowski: „Tym razem, na własne życzenie, pojechał na północ Ziemi Szczecińskiej, w odwrotnym kierunku od miejsc, gdzie zazwyczaj na niego czekano. Wybrał się do Wolina i Świnoujścia.” Dla świnoujskiej biblioteki rok 1972 okazał się wyjątkowy na skutek nieprzewidzianego ciągu wydarzeń. W maju obchodzono tradycyjnie już Dni Kultury, Oświaty, Książki i Prasy. Na uroczystości do świnoujskiej biblioteki zostali zaproszeni pisarze m.in.: Edward Stachura, Stanisław Teliga oraz Stefan Flukowski. Niestety, podczas spotkania autorskiego, Stefan Flukowski zasłabł i w dniu 8 maja zmarł w świnoujskim szpitalu. Dzięki inicjatywie i staraniom pracowników biblioteki oraz jej ówczesnego dyrektora Tadeusza Malinowskiego, przy przychylności władz samorządowych, postanowiono świnoujskiej bibliotece nadać imię zmarłego poety. Już w tym samym roku, 10 grudnia, podczas głównych obchodów uroczystości 25-lecia Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, w obecności ówczesnego ministra kultury i sztuki – Stanisława Wrońskiego, bibliotece w Świnoujściu nadano imię Stefana Flukowskiego. Na uroczystościach obecni byli przedstawiciele władz wojewódzkich i powiatowych, ze Stefanem Mollinem, kierownikiem Wydziału Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej na czele. Obecni byli także dyrektorzy: Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie Stanisław Krzywicki oraz Miejskiej Biblioteki Publicznej w Świnoujściu Tadeusz Malinowski. Uroczystość uświetnili swoją obecnością: aktor, recytator, reżyser i konferansjer Henryk Ładosz oraz małżonka zmarłego Patrona - pani Maria Flukowska. Na zewnętrznej ścianie budynku biblioteki minister kultury i sztuki odsłonił pamiątkową tablicę o treści:

 

7

W MIĘDZYNARODOWYM ROKU KSIĄŻKI

W 25LECIE BIBLIOTEKARSTWA NA ZIEMI WOLIŃSKIEJ

MIEJSKIEJ BIBLIOTECE PUBLICZNEJ

W ŚWINOUJŚCIU

NADAJE SIĘ IMIĘ

STEFANA FLUKOWSKIEGO

1902-1972

POETY,PROZAIKA,DRAMATURGA

ŚWINOUJŚCIE 9.XII.1947 – 9.XII.1972

 

Podczas siedemdziesięciu lat istnienia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Stefana Flukowskiego w Świnoujściu, wiele wydarzeń wpłynęło na jej obecny kształt zewnętrzny, ale także i ten wewnętrzny, który ściśle jest związany z działalnością kulturalno-edukacyjną placówki. Do dnia dzisiejszego, pracownicy biblioteki czują się zobowiązani do specjalnego czczenia pamięci zmarłego w Świnoujściu poety. Od kilku lat, w czerwcu, organizowany jest Dzień Patrona. Dzięki wykładom i warsztatom opartym na twórczości Stefana Flukowskiego, mieszkańcy mają okazję poznać losy pisarza oraz okoliczności nadania bibliotece jego imienia. Stefan Flukowski jest pisarzem wybitnym, ale raczej mało znanym. Dopóki jednak istnieje biblioteka jego imienia, dopóty pamięć o Nim będzie kultywowana.

 

Historia budynku obecnej biblioteki

   

  Budynek biblioteki został wzniesiony jako jednorodzinna willa, w roku 1899, przez Gustawa Jacoby. Ówcześnie stał on na ulicy Bismarckstrasse nr 8 (obecnie Marszałka Józefa Piłsudskiego 15). W kolejnych latach miał wielu właścicieli. W roku 1930 właścicielem był adwokat Richard Kopp, który jednak nigdy tutaj nie mieszkał. W budynku wynajmowano lokale. Mieszkali tu m.in. kierowca ciężarówki, mistrz fryzjerski, emerytowany maszynista kolejowy i dwie wdowy. Jedna z nich, pani Hedwig Teßnow,  na parterze obok frontowego wejścia, prowadziła pracownię i sprzedaż firan.

W roku 1930 dom został zakupiony przez dra. medycyny Ferdynanda Hannesa. Zanim jednak ze swoją liczną rodziną (miał sześcioro dzieci) wprowadził się do nowego domu, zlecił jego przebudowę. Willa była jednokondygnacyjnym domem. Mieszkalna facjata znajdowała się  nad frontowym wejściem. Dojście do niej było możliwe schodami z bocznego, południowego wejścia. W trakcie przebudowy tylnej części budynku, stromy dach zastąpiono płaskim, co umożliwiło zbudowanie pomieszczeń na poddaszu. We frontowej części, podniesiono dach dzięki czemu tutaj też powstały kolejne pomieszczenia mieszkalne. W ten sposób zbudowano całkowicie jedno piętro, które później było wynajmowane. Rodzina lekarza – homeopaty- wprowadziła się do odnowionego domu w roku 1931 i zamieszkała na parterze. Z łazienką i kuchnią dysponowali dziesięcioma pomieszczeniami. Dwa z nich, przeznaczono na praktykę lekarską. Górne pomieszczenia, równie obszerne jak parter, wynajmowano. Korzystali z nich dentyści, początkowo dr Bahr, a później dr Apfel.

Dom miał niegdyś cztery wejścia. Główne znajdowało się na południowej, bocznej  ścianie. Było to wejście dla gości i pacjentów, pozostałe służyły mieszkańcom domu. Po schodach wiodących od frontu wchodziło się na werandę i dalej do mieszkania. Wejście od tyłu po schodach, wiodło do kuchni, a tuż obok było też wejście do piwnicy. Za domem, tam gdzie obecnie znajduje się biblioteczna dobudówka, było podwórze z budynkiem garażowym, ogródek warzywny i niewielki sad. Stały tam klatki z królikami, ule oraz kurnik. Budynek od ulicy oddzielał metalowy, odlany z żeliwa płot, liczne krzewy i kwiatowy ogródek.

Podczas II wojny światowej, w ramach działań zabezpieczenia przed skutkami spodziewanych nalotów, pod werandą od czoła budynku, zbudowano obszerny schron zdolny pomieścić kilkanaście osób. W domu, z racji zawodu jego właściciela, umieszczono drużynę sanitarną. Podczas nalotu, 12 marca 1945 roku, w schronie znajdowali się mieszkańcy domu,  członkowie drużyny sanitarnej oraz kilku uciekinierów z Pomorza Gdańskiego. W dom trafiła sporych rozmiarów bomba. Przebiła dach, stropy i utkwiła w piwnicy, tuż koło pomieszczenia z chroniącymi się ludźmi, ale na szczęście dla ukrywających się, nie eksplodowała. Kilka dni potem, niewybuch został wydobyty przez niemieckich saperów. Po bombardowaniu, budynek opuszczony przez mieszkańców, długi czas był nieużytkowany. Niszczał, jak wiele innych opuszczonych domów  w Świnoujściu. Wybito w nim witrażowe okna na werandzie, a elementy drewniane, jak podłogi, okna i drzwi posłużyły sąsiadom za opał.

Najważniejszą dla dalszych losów budynku zajmowanego przez kilka lat przez jedną z komunalnych firm, było przekazanie go w roku 1963 w użytkowanie Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej.  Podstawowe prace remontowe przywróciły budynkowi walor użytkowności. Uzyskano też dzięki temu lokal o powierzchni 380 m2. Na przeniesienie wszystkich książek z lokalu przy Placu Słowiańskim 14, bibliotekarze potrzebowali tylko jednego dnia. Po przygotowaniu partii najbardziej poszukiwanych książek, już następnego dnia rozpoczęło się ich wypożyczanie. W historii budynku rozpoczął się nowy rozdział, który trwa do dnia dzisiejszego.

 

c

c

b

Budynek obecnej biblioteki

podczas przebudowy na przełomie

lat 1930/1931

Weranda na parterze Wnętrze domu

 

Na podstawie książki „Książnica znad Świny”

 dra. Józefa Plucińskiego